مجموعه تاریخی بیستون در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است و ارزش فرهنگی بالایی دارد.
اغراق نیست اگر بگوییم محوطه تاریخی بیستون با داشن آثار طبیعی، باستانی و تاریخی در کنار هم در دنیا تک و بی‌نظیر است. سراب بیستون باعث شده تا انسان‌ها از عصر حجر تا دوران معاصر این مکان را برای سکونت انتخاب کنند. غارهای بیستون که قدمت آنها به دوره پارینه سنگی می‌رسد، اطلاعات زیادی از شیوه زندگی انسان‌های آن زمان را در اختیار باستان شناسان قرار داده‌اند. اما آنچه بیشتر باعث شهرت جهانی این پایگاه باستانی شده سنگ نبشته بیستون است. مجموعه تاریخی بیستون در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است. با صفحه گردشگری مجله پیام دلتا همراه باشید تا با هم به مجموعه بیستون سفر کنیم، همه اجرای آن را ببینیم و از زیبایی‌های آن لذت ببریم.
سراب بیستون
سراب بیستون چشمه‌ای است که در پای کوه بیستون قرار گرفته است. فاصله این چشمه تا آثار تاریخی دیگر را می‌توانید با پای پیاده به راحتی طی کنید. یک شاخه از آب چشمه از طریق نهر پرآبی به طرف کاروانسرا در غرب جریان دارد و شاخه اصلی آن معروف به نهر سهراب به طرف رود گاماسیاب روان است. وجود این سراب به همراه طبیعت زیبای پیرامون آن طراوت خاصی به محوطه بیستون بخشیده است.
غارهای بیستون
بر دامنه کوه بیستون تعدادی غار مربوط به دوره پارینه سنگی میانی وجود دارند. برای مثال غار شکارچیان که فاصله کمی با مجسمه هرکول دارد کهن‌ترین سند سکونت انسان در منطقه بیستون است. در کاوش‌های باستانی انجام شده در این غار اشیائی مانند سفال، ابزار سنگی و قطعات استخوانی حیواناتی چون گوزن، غزال، گاو وحشی، پلنگ، شغال، گراز، روباه قرمز و ابزارهایی مانند تبر، تیغه‌های سنگی و چند قطعه استخوان انسان مانند دندان پیشین و استخواه ترقوه بدست آمده و قدمتی بین 40 تا 70 هزار سال برای آنها تخمین زده شده است. از غارهای دیگر موجود در بیستون می‌توان غارهای مرتاریک، مرخر، مر دو در و مر آفتاب را نام برد. در این غارها هم باستان شناسان، ابزار آلات سنگی مربوط به دوران پارینه سنگی میانی کشف کرده‌اند.
سنگ نوشته بیستون
در ارتفاع 80 متری کوه بیستون نقش برجسته‌ای زیبا به همراه کتیبه‌ای سه زبانه قرار دارد که معروفترین اثر مجموعه بیستون و جزء مشهورترین سندهای تاریخ جهان است. این شاهکار سنگ تراشی که به سنگ نبشته بیستون هم معروف است حکایت پیروزی داریوش اول بر گئومات را همراه با تصاویر ماندگار شرح داده است.
در مرکز کتیبه علامت فروهر به زیبایی تمام پدیدار گشته و داریوش که تاج پادشاهی به سر دارد دستش را به نشان ستایش فروهر به سوی آن دراز کرده است. اندازه داریوش اندازه واقعی انسان بوده و قد وی 180 سانتیمتر است. دو نفر از درباریان که نیزه و کمان در دست دارند در پشت داریوش ایستاده‌اند. قد این دو نفر از قد شاه کوتاهتر و حدود 150 سانتیمتر است. در زیر پای راست داریوش گئومات به حالت تضرع دست و پا می‌زند. پشت گئومات 8 نفر از حامیان وی به همراه رهبر قبیله سکاها قرار دارند که با طناب محکمی به همدیگر بسته شده‌اند.
مجسمه هرکول
در نزدیکی کتیبه بیستون و در ارتفاعی پایین‌تر مجسمه هرکول قرار دارد. هرکول نام قهرمان اسطوره‌ای یونان و روم باستان و مظهر مردانگی و شجاعت است. روی سکویی هرکول به حالت نیم خیز به آرنج چپش تکیه کرده و پیاله‌ای در دست چپش دارد. در پشت تندیس هرکول کتیبه‌ای به زبان یونانی وجود دارد که در آن سال ساخت آن را 153 میلادی معرفی کرده است.
بلاش
در فاصله 400 متری در جهت شمال شرقی کتیبه بیستون یک تخته سنگ مکعب شکل نامنظمی به ارتفاع 5.2 متر قرار دارد که در سه وجه آن نقش برجسته سه نفر به یادگار گذاشته شده است. نفر میانی «بلاش» شاه اشکانی است که با قد 180 سانتیمتری به صورت تمام رخ ترسیم شده است. در این تصویر بلاش پیاله‌ای در دست چپ و دست راستش را روی آتشدانی گرفته است. کتیبه‌ای هم روی آتشدان نوشته که در آن بلاش معرفی شده است. در سمت چپ و راست نقش بلاش نیز نقش دو نفر دیگر بر وجه‌های دیگر صخره حجاری شده‌اند.
کتیبه شیخ علیخان
کتیبه‌های گودرز دوم و نقش برجسته مهرداد دوم که مربوط به امپراطوری اشکانیان است، در کنار کتیبه شیخ علیخان زنگنه قرار دارند و همه این ها فاصله کمی با کتیبه بیستون دارند. متأسفانه کتبیه شیخ علیخان روی نقش برجسته مهرداد دوم ایجاد شده و آسیب جدی به آن وارد کرده است. شیخ علیخان زنگنه حاکم کرمانشاه در زمان شاه عباس دوم صفوی بوده است و طی این کتیبه اعلام کرده مقداری از املاک منطقه وقف کاروانسرای بیستون شود. در کتیبه گودرز هم گودرز به صورت زره‌پوش بر اسبی سوار شده و با نیزه به سواری دیگر حمله کرده و او را از اسب به زمین می‌اندازد. کتیبه‌ای یونانی در بالای نقش برجسته سوارکار را گودرز معرفی می‌کند.
فرهاد تراش
از کتیبه بیستون حدود 400 متر که به سمت غرب برویم بزرگترین صخره تراش خورده ایران را خواهیم دید که به فرهاد تراش مشهور است. هنوز هم روی این صفحه تراشیده شده اثر قلم‌های حجاران و گودی‌های مخصوص قرار دادن گوه‌های چوبی برای بریدن سنگ‌ها دیده می‌شود. عرض صخره تراش خورده 200 متر و ارتفاع آن حدود 36 متر است. گفته می‌شود این صفحه برای ثبت یک واقعه تاریخی توسط خسروپرویز پادشاه ساسانی ایجاد شده است.
کاخ ساسانی
در جنوب فرهاد تراش یک کاخ ویران شده ساسانی وجود دارد که تاکنون چندین بار مورد کاوش باستان شناسان قرار گرفته است. بر اساس اطلاعات باستان شناسان این محل در زمان ساسانیان در حال تبدیل شدن به یک کاخ بوده که بنا به دلایلی نامعلوم ناتمام مانده است. سپس در دوره‌های بعد کاروانسرایی در آنجا ایجاد شده که آن نیز بر اثر زلزله از بین می‌رود. درنهایت در زمان قاجار روستایی روی آن ساخته شده است.
کاروانسرای بیستون
اگر جاده کنار کاخ ساسانی را به سمت غرب ادامه دهیم پس از طی حدود دویست متر در سمت چپ کاروانسرای بیستون را خواهید دید که از قرن 17 میلادی تاکنون سالم مانده است. این کاروانسرا به دستور شاه عباس صفوی ساخته شده و در زمان شاه سلیمان به پایان رسیده است. دور تا دور آن را 47 اتاق احاطه کرده که در پشت این اتاق‌ها چهار اصطبل دراز قرار دارند. این کاروانسرا پس از مرمت به مهمانسرای لاله بیستون تغییر کاربری داده است. مهمانسرای لاله با طراحی سنتی و امکاناتی نظیر کافی شاپ، رستوران غذاهای ایرانی و خارجی در کنار سیستم‌های مجهز سرمایشی و گرمایشی آماده پذیرایی از گردشگران داخلی و خارجی است.
چطور برویم؟
برای بازدید از محوطه تاریخی بیستون باید از شرق کرمانشاه به سمت همدان خارج شوید. پس از طی حدود 30 کیلومتر در پای کوه باعظمت بیستون به شهر بیستون خواهیم رسید. به محض ورود به شهر، ورودی مجموعه تاریخی بیستون را به راحتی می‌توانیم پیدا کنیم.
نکات مهم در بازدید از مجموعه بیستون
در نزدیکی در ورودی محل مناسب برای پارک خودرو وجود دارد. از آنجا که محوطه بیستون در دامنه کوه قرار گرفته و مکان‌های دیدنی آن با هم فاصله دارند در روزهای پر بازدید هم مشکلی برای گردشگران برای بازدید به وجود نمی‌آید. اگر در فصل گرم از مجموعه بازدید می‌کنید کرم ضد آفتاب، عینک و کلاه مناسب با خود همراه داشته باشید. تقریبا امکان بازدید از تمام قسمت‌های بیستون برای افراد دارای نیازمندی‌های خاص وجود دارد و این عزیزان نیز می‌توانند از آن دیدن کنند.
