تالاب میانکاله در استان مازندران درون شبه جزیره‌ای به همین نام قرار دارد. میانکاله شبه جزیره‌ای باریک است که از شمال به دریای خزر، از جنوب به خلیج گرگان، از غرب به تالاب زاغمرز راه دارد. در شرق آن نیز جزیره آشوراده قرار دارد و با تنگه باریکی به طول کمتر از یک کیلومتر به بندر ترکمن می‌رسد. این تالاب بهشت پرنده‌نگری ایران است و طیف وسیعی از پرنده‌های آبزی مهاجر نظیر فلامینگو، پلیکان خاکستری، انواع قوها، عقاب دریایی دم سفید، قرقاول خزری و … در این منطقه خواهید دید. پرنده‌های نادری از سراسر جهان هر سال این تالاب را به عنوان مقصد خود انتخاب می‌کنند. مجله دلتا را با پرسه در تالاب میانکاله، نگین تالاب‌های ایران ورق بزنید.
توجه داشته باشید که بازدید از تالاب میانکاله تنها با مجوز اداره سازمان حفاظت محیط زیست بهشهر امکان پذیر است. پس بهتر است پیش از سفر این مجوز را دریافت کنید. بدون این مجوز امکان ورود به محوطه تالاب را نخواهید داشت.
در مسیر تالاب میانکاله
- دشت ناز ساری، محل زندگی گوزن زرد ایرانی
از ساری مسیر جاده سیاهکلرود به مازندران را که در پیش بگیرید دیدنی‌هایی بسیاری وجود دارد که تجربه سفر را بسیار لذت بخش‌تر می‌کند. یکی از این مقصدها دشت ناز ساری است که در نزدیکی شهر ساری قرار گرفته و مانند منطقه میانکاله یکی از پناهگاه‌های حیات وحش ایران به شمار می‌رود. دشت ناز با مساحت ۵۵ هکتار، اصلی‌ترین مرکز تکثیر و نگهداری از تعدادی گونه‌های کمیاب و در حال انقراض ایرانی به ویژه گوزن زرد خالدار محسوب می‌شود.
اینجا از پشت نرده‌ها می‌توانید به تماشای گوزن‌های بزرگ و زیبایی بنشینید که با سرعت از کنار شما عبور می کنند. درختان بلوط کهنسال، چشم‌اندازهای زیبای جنگل، پرواز دسته‌های بزرگ کبوترهای جنگلی، قرقاول و … از دیگر جاذبه‌های این پناهگاه است.
تالاب لپو زاغمرز، تماشای طلوع و غروب آفتاب
در جاده ساحلی و در مسیر رسیدن به تالاب میانکاله، تالاب دیگری وجود دارد که بازدید از آن خالی از لطف نیست. تالاب یا مرداب زاغمرز، تالابی جدا افتاده از بخش شبه جزیره میانکاله است؛ اما زیبایی‌های خاص خود را دارد. در گذشته به دلیل نزدیکی تالاب به ساحل دریای خزر و میانکاله، پرنده‌های بسیاری به اینجا رفت و آمد و در آن زندگی می‌کردند؛ اما شکار زیاد و عدم کنترل محیط زیست اطراف تالاب، باعث شد تا این روزها تک و توک پرنده‌ای در آن به چشم بخورد. اکنون ماهی‌های فراوانی در تالاب زاغمرز پرورش داده می‌شود که البته صید آنها غیرمجاز است.
طلوع و غروب بی‌نهایت زیبا و دیدنی این تالاب را در کمتر جایی می‌توان دید. توصیه می‌کنیم برنامه سفرتان را طوری بچینید که بتوانید یکی از این دو حالتِ تالاب را دریابید و از شکوه طبیعت لذت ببرید. پیاده‌روی در اطراف تالاب را نیز به هیچ وجه فراموش نکنید که به شدت آرامش بخش و جذاب است.
پایان مسیر، تالاب میانکاله
پس از طی مسافتی، به نزدیکی‌های تالاب می رسید. باید راه خود را از میان درختچه‌ها، علف‌ها و گیاهان بلند باز کنید تا به دشتی وسیع برسید. هنوز خبری از پرنده‌ها نیست و نشانی از آنها دیده نمی‌شود. اندکی که به پیش می‌روید زمین زیرپایتان کم کم مرطوب می‌شود و به مرور حالت باتلاقی پیدا می‌کند.
- پیاده روی در تالاب میانکاله
قدم زدن در تالاب میانکاله با تمام آن چیزی که تاکنون تجربه کردید متفاوت است، تا جایی که چشم کار می کند زمینی مسطح و صاف در برابرتان قرار دارد و به دور از سروصداهای شهری، این صدای پرنده های مختلف است که شما را در بر می گیرد. اینجا عمق آب کم کم، افزایش پیدا می کند و بعد از صدها متر پیاده روی در آب، تازه سطح آن چند سانتی متر بالا می آید.
- پرنده نگری در تالاب میانکاله
در تالاب میانکاله هر اندازه به سمت شرق بروید شوری آب تالاب بیشتر می‌شود و در انتهای شرقی تالاب، میزان شوری آن با آب دریا برابری می کند. بنابراین اگر به دنبال پرنده‌ای خاص هستید باید بدانید که آن پرنده در کدام زیستگاه آبی زندگی می‌کند و آن را بیشتر دوست دارد.
زیستگاه آب شیرین: این زیستگاه در غربی‌ترین قسمت تالاب قرار دارد و می‌توانید پرندگانی مانند حواصیل سفید بزرگ، اگرت کوچک، حواصیل خاکستری و اردک‌های روی آبچَر را اینجا ببینید.
زیستگاه لب شور: این زیستگاه تقریبا در میانه تالاب قرار گرفته است و بیشتر انواع آبچلیک، سلیم، تلیله و مخصوصا فلامینگو در اینجا حضور دارند.
زیستگاه آب شور: این زیستگاه در شرقی‌ترین بخش تالاب قرار دارد و برای تماشای انواع کشیم، باکلان بزرگ، پرستوهای دریایی و انواع کاکایی باید به اینجا مراجعه کرد.
زمان مهاجرت پرنده ها به میانکاله
پرنده‌ها هر سال از اوایل شهریور ماه شروع به مهاجرت به سمت تالاب میانکاله می کنند و در حدود ۵۰۰ هزار تا یک میلیون پرنده (خشکی زی، آبزی و کنارآبزی) فصل‌های سرد سال را در این منطقه می گذرانند.
ترتیب حضور پرنده های مختلف در تالاب میانکاله
البته مهاجرت، زادآوری و زندگی پرنده های مختلف مهاجر در میانکاله تنها محدود به فصل های سرد سال نمی‌شود و بسیاری از آنها در زمان‌های مختلفی به اینجا مهاجرت می کنند. در این قسمت، ترتیب‌های مختلف حضور پرنده‌ها در میانکاله را برای شما شرح می‌دهیم تا اگر به پرنده خاصی علاقه دارید بدانید چه زمانی باید به این پناهگاه سفر کنید.
- شهریور ماه
اوایل شهریور: خوتکای معمولی، خوتکای ابرو سفید و اردک نوک پهن
میانه شهریور: اردک سرسبز
اواخر شهریور: اردک سرحنایی و فیلوش
- مهر ماه
اوایل مهرماه: سروکله اردک سیاه کاکل و اردک سرسیاه
۱۵ مهر به بعد: اردک تاج دار و بقیه انواع اردک ها، مرگوس ها و باکلان ها
- آبان، آذر و دی ماه
اوایل آبان ماه: غاز خاکستری، غاز پیشانی سفید کوچک
اوایل آذر ماه: چنگرها، چنگرها با داشتن ۵۰ تا ۶۰ درصد جمعیت بیشترین تعداد پرنده های مهاجر میانکاله را شامل می‌شوند. مهاجرت آنها تا پایان آذرماه ادامه پیدا می‌کند.
نیمه دوم آذر ماه تا اوایل دی ماه: قوها و پلیکان ها، آخرین پرنده هایی هستند که در فصل مهاجرت به میانکاله می رسند.
- زمان بازگشت:
پرنده‌های مهاجر معمولا از اواخر اسفند به دلیل بالارفتن دمای هوا، شروع به بازگشت به خانه‌های شان می‌کنند و دوره بازگشت شان تا اوایل خرداد طول می‌کشد. اما اگر پرنده‌ای زخمی یا بیمار و تیرخورده باشد مجبور است در میانکاله بماند.
پرنده‌های مهاجری که بعدا بومی می‌شوند
در طول سال‌های گذشته، تعدادی از پرنده‌های مهاجر مانند اردک سرسبز و چنگر به علت ضعف و بیماری نتوانسته‌اند مهاجرت کنند. آنها در همین تالاب زادآوری کرده‌اند و از آنجایی که پرنده مادر مهاجرت نمی‌کند جوجه‌هایشان بومی منطقه شده‌اند. امروزه تعداد این نوع پرنده‌ها به دو تا سه هزار قطعه می‌رسد که شامل یلوه معمولی، یلوه آبی و کشیم ها نیز می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با جاذبه‌های گردشگری بیشتر “ارزان‌ترین شهرهای اروپایی برای سفر” را مطالعه کنید.
